در روش‌های کمک باروری در صورتی که در تخمک و اسپرم مشکلی جدی وجود نداشته باشد، از تخمک و اسپرم روج استفاده میشود. در صورت وجود مشکل باید از روش تخمک، اسپرم یا جنین اهدایی برای درمان ناباروری نیز استفاده کرد.
اهدای تخمک
زن بارور برای کمک به باروری زن دیگر تخمک خود را اهدا می‌کند. به این صورت که پزشک با خارج کردن تخمک از فرد اهدا کننده و بارورسازی آن با روش IVF در آزمایشگاه، یک سری از جنین‌های ایجاد شده را به رحم فرد دریافت کننده انتقال می‌دهند و یک سری را برای سیکل‌های بعدی یا اهدای جنین فریز می‌کنند.
اهدای تخمک به چه افرادی کمک می‌کند:
- افرادی که دارای نارسایی تخمدان هستند.
- افرادی که از سن بالایی دارند.
مراحل اهدای تخمک
از قبل داروهایی که چرخه قاعدگی طبیعی را متوقف کند مصرف می‌کنند، البته این داروها نیز عوارض خودشان را دارند. عوارضی همچون گرگرفتگی، خستگی، بدن درد و سر درد را به همراه دارند.
با تزریق یک سری از داروها به صورت عضلانی تخمدان را برای تولید همزمان چندین تخمک آماده می‌کنند. عوارضی نظیر تغییرات در خلق و خوی، حساسیت سینه‌ها و کبود شدن محل تزریق دارو و در موارد نادر، دچار سندرم تحریک بیش از حد تخمدان می‌شوند. این رویداد به دنبال ایجاد تخمک‌های زیاد در تخمدان شده و افراد مبتلا به این سندرم نیاز به بستری دارند.
اهدا کنندگان تخمک جهت جلوگیری از بارداری باید مقارت نداشته باشند، یا از یک روش جلوگیری از بارداری استفاده کنند. در طول دوره اهدا تخمک فرد باید به طور مکرر تحت آزمایشات خون، معاینات و سونوگرافی قرار داشته باشد.
مدت زمان لازم برای خارج سازی تخمک در حدود نیم ساعت به طور معمول طول می‌کشد. جهت خارج کردن تخمک کارشناس متخصص از سونوگرافی و سوزن مخصوص استفاده می‌کند.
پس از اهدا
برخی از خانم‌ها ممکن است برای بهبودی عوارض استخراج تخمک از تخمدان، به چندین روز استراحت نیاز داشته باشند. ولی در طی چند روز می‌توانند به فعالیت‌های عادی خود برگردند.
خطرات و عوارض جانبی
خطرات اهدای تخمک تقریبا کم است. روش‌ها و داروها و همچنین میزان عوارض برای اهداكنندگان تخمک همانند زنانی است كه فرآیند IVF را انجام می‌دهند. استفاده از بی حسی در طی فرآیند گرفتن تخمک عوارض کمی خواهد داشت و مشکلات جدی را به وجود نمی آورد. به دلیل اینکه پزشک سوزن را درون شکم و تخمدان او وارد می‌کند، ممکن است بعضی از خانم‌ها خونریزی داشته باشند. در موارد نادر، ممکن است آسیب کوچک به روده، مثانه یا رگ‌های خونی در نزدیکی محل ورود ایجاد شود. با این حال، آسیب جدی یا خونریزی شدید بعید است. عفونت ممکن است پس از برداشتن تخمک‌ها نیز ایجاد شود. پزشک معمولا برای جلوگیری از این مشکل، آنتی بیوتیک تجویز می‌کند.
در بعضی مواقع، داروهایی که پزشک برای تحریک تخمک گذاری در اهدا کننده تخمک تجویز می‌کند، باعث تحریک بیش از حد تخمدان یا هایپر شدن(OHSS) میشود که می‌تواند خفیف، متوسط یا شدید باشد. در صورت هر نوع علامتی باید با پزشک مشورت کنید. موارد شدید ممکن است نیاز به بستری شدن داشته باشد و همراه با علائم زیر است:
- اشکال در تنفس
- افزایش وزن سریع
- دل درد
- استفراغ
در چه مواردی باید از تخمک اهدایی استفاده کرد:
- نارسایی اولیه یا نارسایی زودرس تخمدان
- پیشگیری از انتقال بیماری‌های ژنتیکی خاص به جنین
- کاهش ذخیره تخمدان
- کیفیت پایین جنین‌ها به صورت مکرر در سیکل‌های IVF قبلی
- سن بالای 43 سال
شرایط دهنده تخمک
فردی که داوطلب اهدا تخمک است، باید توسط پزشک فوق تخصص نازایی و آی وی اف تحت بررسی قرار گیرد. علاوه بر داشتن شرایط قانونی انجام یک سری آزمایشات و سونوگرافی نیز احتیاج است. این فرد باید دارای شرایط زیر باشد:
- ترجیحا دارای سابقه بارداری و تولد زنده
- داشتن ذخیره تخمدانی کافی
- سن 34-21 سال
- سالم از نظر جسمی روحی وسایر بیماری‌ها مخصوصا بیماری‌های عفونی
- تست‌های غربالگری سالم از نظرهپاتیت B، هپاتیت C، ایدز، سیفلیس، عفونت‌های منتقله از راه جنسی، ازمایش خون از نظر تالاسمی و گروه خونی، آزمایش عدم اعتیاد
- در کشور ما شرایط دیگری که مطابق با شرع باشد نیز لازم است.
درمان تخمک اهدایی برای چه کسانی مناسب است؟
تقاضای تخمک اهدایی به شرایط مادر بستگی دارد. در افراد بالای 40 سال و افرادی که نمی‌توانند با استفاده از تخمک‌های خودشان بارور شوند. از روش تخمک اهدایی برای باردار شدن استفاده می‌گردد. اگر زوجین هر دو دارای مشکلاتی در باروری باشند و یا اگر خانم به دلیل مشکلات مربوط به جنین مرتبا دچار سقط میشود، می‌تواند به استفاده از تخمک اهدایی برای باردار شدن بیاندیشد.
در صورتی که در خطر انتقال بیماری ژنتیکی به فرزندتان قرار داشته باشید می‌توانید به گزینه جنین یا تخمک اهدایی بیاندیشید، اگرچه بسیاری از زوجین ممکن است ترجیح دهند ابتدا با استفاده از آی وی اف و رویان خود این فرایند را امتحان کنند.
غربالگری اهدا کننده
گرفتن یک فرایند غربالگری دقیق و سختگیرانه در برنامه‌های معتبر باعث میشود تا خطر ابتلا به ناهنجاری‌های مادرزادی و سایر عوارض به حداقل برسد. روند یک برنامه غربالگری ممکن است شامل برخی یا همه مراحل زیر باشد:
- درخواست نامه
- مصاحبه از طریق تلفن یا حضوری
- معاینه ی جسمی
- آزمایشات خون
- آزمایشات دارویی
- سونوگرافی برای بررسی اندام‌های تناسلی
- سابقه پزشکی و روانشناختی
- غربالگری بیماری‌های عفونی
- غربالگری بیماری‌های ارثی
چه خانم‌هایی می‌توانند از تخمک اهدایی استفاده کنند؟
در صورتی که زن یکی از این شرایط را داشته باشد می‌تواند کاندیدای دریافت تخمک باشد:
- نارسایی زودرس تخمدان: وضعیتی که یائسگی خیلی زودتر از حد معمول اتفاق افتاده باشد.
- کاهش ذخیره تخمدان: به این معنی که تخمک‌های موجود در تخمدان‌ها از کیفیت پایینی برخوردار هستند. این کار اغلب می‌تواند به دلیل افزایش سن ایجاد شود. چرا که قدرت باروری پس از ۴۰ سالگی به شدت افت می‌کند.
- وجود بیماری‌های ارث پذیر: بیماری‌های قابل انتقال به فرزند از طریق ژنتیک که در بدن مادر وجود دارد.
- سابقه قبلی عدم موفقیت در IVF: گاهی پیش می‌آید که افراد اقدام به انجام روش IVF می‌کنند، ولی بارها با شکست مواجه می‌شوند. این اتفاق مخصوصا زمانی پیشنهاد می‌گردد که پزشک احتمال بدهد کیفیت تخمک‌های خانم پایین باشد.
- افزایش سن: استفاده از تخمک اهدایی مخصوصا در زنان بالای ۴۰ سال شایع است.
میزان موفقیت روش اهدای تخمک، بالا است. در این روش، تخمک اهداکنندگانی که به دقت غربالگری شده است، توسط پزشک خارج میشود. اهدا کننده با مصرف دارو، چرخه قاعدگی و تحریک تخمدان‌ها را متوقف می‌سازد. این عمل با استفاده از داروهای آرام بخش، بی حسی یا مسکن انجام میشود.
اهدا و کاشت تخمک ممکن است همراه با عوارض جانبی جسمی و روانی باشد، ولی روشی کاملاً بی خطر و قابل تحمل است. ممکن است گیرنده، اهداکننده را بشناسد یا وی ناشناس باشد. بسیاری از اهدا کنندگان برای زمان و تخمک خود هزینه مالی دریافت می‌کنند.
مراکز باروری نیز پیامدهای قانونی برای اهدا کننده و گیرنده تخمک را به طور روشن شرح خواهند داد.
